رئیس انجمن ملی فرش ایران در گفتگو با بازار:
هنر بافت فرش که با صنعت درآمیخت روزگاری به بهترین منبع ارزآوری کشور تبدیل شد زیرا بافت بی‌نظیر فرش با دستان هنرمند ایرانی تقریبا هنری منحصر به فرد بود اما غفلت از صیانت نقشه‌ها، حضور رقبای قدرتمند و در نهایت تحریم‌ها روزهای خوش بازار داخلی و خارجی فرش ایران را ناخوش کرده است.
البته نباید از عوامل داخلی که در میزان تولید و بالارفتن قیمت تمام شده فرش دستباف موثر است و موجب می‌شود تقاضای داخلی و خارجی برای خرید این کالای ایرانی کاسته شود را از یاد ببریم. حمید کارگر رئیس انجمن علمی فرش ایران و رئیس اسبق مرکز ملی فرش ایران در گفتگو با خبرنگار به تشریح وضعیت بازار داخلی و خارجی فرش، میزان تولید، صادرات و راهکارهای برون رفت از این شرایط پرداخت است که در ادامه مشروح این گفتگو با می‌خوانید.
در حال حاضر وضعیت تولید و تجارت فرش ایران چگونه است؟
شوربختانه صادرات فرش دستباف ایران در وضعیت هشدار قرار دارد. بر پایه آمار گمرک جمهوری‌اسلامی‌ایران در ۸ ماه ابتدای سال ۹۸ کمتر از ۵۰ میلیون دلار فرش از کشور ما به بازارهای هدف صادر شده است که کمترین میزان در دهه های اخیر است و درواقع در حال رکوردزنی در افت صادرات هستیم.
پیش از خروج آمریکا از برجام و گام هایی که ایران برای خروج از برجام برداشته است؛ صادرات فرش روندی صعودی را طی می کرد به گونه ای که از ۲۹۰ میلیون دلار در پایان سال ۹۴ به ۳۵۹ میلیون دلار در پایان سال ۹۵ و ۴۲۶ میلیون دلار در پایان سال ۹۶ رسید اما متاسفانه از سال ۹۷ این روند افزایشی متوقف شد و روندی کاهشی جایگزین آن شد. به طوری که در پایان سال ۹۷ تنها ۲۳۸ میلیون دلار فرش دستباف از کشورمان صادر شد و امسال نیز با کاهشی شدیدتر رو به رو هستیم.
این کاهش صادراتی به صورت مستقیم بر کاهش تولید نیز اثر می‌گذارد و تبعات ناخوشایندی را به جامعه فرش کشور و اشتغال موجود در آن تحمیل خواهد‌کرد.
علت این کاهش شدید را در چه می دانید؟
بخش زیادی از این کاهش متأثر از تحریم بدخواهانه آمریکاست که درهای بزرگترین کشور واردکننده فرش دستباف در دنیا را به روی فرش ایرانی بسته است. باید در نظر داشته باشیم که فرش ایران پیش از برجام در تحریم آمریکا قرار داشت اما در بند ۲۲ برجام به لغو تحریم فرش ایرانی نیز تصریح شد و از دی ماه سال ۹۴ ورود فرش ایرانی به ایالات متحده از سر گرفته شد.
در نتیجه صادرات فرش ایران به آمریکا در فاصله یک سال از صفر به ۹۷ میلیون دلار در سال ۹۵ رسید و در سال بعد هم ۱۲۶ میلیون دلار فرش ایرانی به صورت مستقیم به آمریکا صادر شد. اما با خروج آمریکا از برجام و برقراری مجدد تحریم ها، از نیمه دوم سال ۹۷ بار دیگر روند صادرات مستقیم فرش ایرانی به آمریکا متوقف شد و به صفر رسید.
تحریم آمریکا تنها علت کاهش صادرات بوده است؟
نه. این امر تنها دلیل کاهش صادرات فرش ایران نیست و همه ماجرا مربوط به این موضوع نیست. می‌توان پذیرفت که در اثر تحریم بخشی از صادرات فرش ایرانی کاهش یافت اما این افت شدید از عوامل دیگری هم تاثیر پذیرفته است. خودتحریمی ها و سیاست های نادرست هم در این میان اثرگذار بوده است. برای نمونه افزایش چشمگیر تعرفه واردات ابریشم و بالا رفتن هزینه های تولید از عوامل موثر در کاهش صادرات و تولید فرش دستباف ایران بوده است که هم بازار داخلی فرش را تحت تاثیر قرار داد و هم بازارهای خارجی را متاثر ساخت. سیاست های متغیر و سختگیرانه در زمینه بازگرداندن ارز حاصل از صادرات و گرفت و گیرهای گمرکی و بالا رفتن هزینه ارسال فرش ها نیز در این کاهش صادراتی نقش داشته است.
شاید درباره یک عامل بیرونی مانند تحریم نتوانیم کاری کنیم -هرچند در سطح سیاسی و در بستر دیپلماسی عبور از این شرایط راهکارهایی دارد-، ولی در زمینه خودتحریمی‌ها و انواع فشارهایی که در داخل بر خودمان تحمیل می‌کنیم مانند افزایش نادرست تعرفه ابریشم وارداتی نیاز به سیاستگذاری های درستی داریم. بدون تردید امکان اتخاذ تدابیر لازم برای گذر از این مشکل‌ها وجود دارد اما متاسفانه پیگیری خاصی در این زمینه ها به انجام نرسیده است.
حتی احساس می‌شود در بهره‌گیری از ابتدایی ترین ابزارها و راهکارها برای بهبود شرایط، حفظ بازارهای فعلی و نفوذ به بازارهای جدید از جمله انجام تبلیغات، حضورهای نمایشگاهی، اعزام و پذیرش هیئت های تجاری و مواردی از این دست نیز با کم کاری مواجه هستیم.
تبعات افت صادرات فرش دستباف برای اقتصاد ایران چیست؟
با وضع فعلی صفت «ارزآوری» برای فرش در حداقلی ترین وضع ممکن قرار گرفته است و شاید دیگر نتوان فرش را به عنوان یکی از اقلام مهم صادرات غیرنفتی مطرح کرد. از سوی دیگر اشتغال قابل توجه فرش ایران در سطح کشور به حداقل می‌رسد و وقتی صادرات و فروش داخلی فرش به کمترین میزان برسد، تولید و اشتغال هر دو همزمان آسیب می‌بینند.
