در زندگی مدرن چرا باید از منسوجات دستباف طبیعی استفاده کنیم؟

امروزه این سوال بسیاری افراد است و می‌خواهند بدانند که چرا باید پول خود را صرف خرید منسوجات دستباف (فرش،گبه و گلیم) کنند؟

برای خرید منسوجات دستباف دلایل اقتصادی بسیاری وجود دارد که بر کسی پوشیده نیست اما در این مقاله ما درباره جنبه‌های سلامت خرید منسوجات دستباف که تاکنون نیز کمتر درباره آن صحبت شده بحث خواهیم کرد.

امروزه دردهای مفصلی، رماتیسم و سیاتیک در جامعه بسیار شایع گردیده به گونه‌ای که بیشتر افراد را دچار خود کرده اند، این در حالی است که در گذشته با وجود اینکه فعالیتهای بدنی بسیار بیش از امروز بوده اما غالبا افراد کمتر و یا در سنین بالا دچار این عوارض میشدند.

حال جالب است بدانید که یکی از اصلی‌ترین علل بروز چنین دردهایی عوض شدن جای فرش، گلیم و گبه‌های دستباف با فرشهای ماشینی، سرامیک، پارکت و… است.

از نظر طب سنتی پشمی که فرش، گلیم و گبهای دستباف با آن بافته میشود دارای طبیعت گرم بوده و این طبیعت گرم مانع بروز دردهای مفاصل و… میگردد این در حالی است که فرشهای ماشینی (عموما بافته شده از الیاف پلاستیک) ، سرامیک و پارکت دقیقا برعکس فرش دستباف دارای طبیعت سرد هستند و باعث تشدید دردهای مفصلی و عضلانی میگردند.

تاثیر دیگر فرش، گبه و گلیم دستباف بر بهبود سلامت انسان در بیماری اسم و آلرژی‌ها نمایان میگردد که این بیماری نیز مانند بیماری‌های مفصلی و عضلانی بشدت شایع است،

فرشهای ماشینی بعلت بافته شدن با الیاف پلاستیکی و بر اثر اصطحکاک ناشی از راه رفتن روی فرش همواره دارای بار الکتریکی منفی هستند و این بار الکتریکی منفی باعث معلق شدن ذرات ریز گرد و غبار در فضای منزل میشود که خود از اصلیترین عوامل بروز آسم و آلرژی در بین افراد خصوصا کودکان میباشد، اما فرش، گبه و گلیم دستباف بعلت وجود پشم بکار رفته در بافت آنها و بر خلاف فرشهای ماشینی جذب‌کننده ذرات گردوخاک موجود در هوا هستند و این مورد براحتی قابل مشاهده است به گونه که اگر شما دو عدد فرش (یکی دستباف و دیگری ماشینی) را باهم بشویید خواهید دید که فرش دستباف مقدار بسیار بیشتری خاک و گردوغبار ازخود پس میدهد.

فرش دستباف ایران، كالایی كیفی و كاربردی با سهم اشتغال هشت میلیون نفر، جنبه‌های گوناگون هنری، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را شامل می شود كه از گذشته های دور با فرهنگ مردم كشور درآمیخته و در طول تاریخ به تكامل رسیده است.

هر چند این پیشینه قوی در طول قرن های متمادی مایه اعتبار و شهرت فرش دستباف ایران به ویژه در تبریز به عنوان پایتخت قالی ایران شده است، ولی به نظر می‌رسد عده‌ای سودجو خواسته یا ناخواسته بدون در نظرگرفتن این مولفه‌ها گام‌های نامیمونی در جهت مخدوش شدن این اعتبار و شهرت جهانی برداشته اند.

آنچه در سال های اخیر به عنوان تولید فرش های گازوییلی بدون هیاهو و جنجال در لایه های زیرین و به نظر كم اهمیت تولید فرش دستباف آذربایجان شرقی در حال جریان است، همچون چكیدن قطرات آب بر روی سنگی عظیم است كه هرچند به آرامی صورت می گیرد ولی به مرور زمان می تواند اثرات مخرب در سنگ ایجاد كند.

حركتی كه در صورت ادامه می توان آن را آغازی برای پایان قصه پرشكوه فرش دستباف ایران دانست و می توان نمونه های آن را در دیگر هنر – صنعت های كشور مشاهده كرد.

در این زمینه نایب رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تبریز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: شهرت نامیمون فرش های گازوییلی نتیجه استفاده از مواد نامرغوبی است كه از خود بویی نزدیك به بوی گازوییل تولید می كند.

ایوب بشیری با بیان اینكه این بو نتیجه استفاده از مواد روغنی و روان كننده هایی است كه در تولید ریس این فرش ها به كار رفته است، افزود: این روان كننده های روغنی به دلیل استفاده از ضایعات موادی همچون گونی، فرش ماشینی، ضایعات نخ و كم كیفیت ترین پشم ها بدست می آید و از آن ریس تولید می شود.

وی اظهار كرد: تحقیقات در این زمینه نشان داده كه این ریس ها در برخی كارگاه های خصوصی كوچك خانگی و برخی كارخانه های بزرگ اطراف اصفهان و خمینی شهر تولید می شود.

بشیری با بیان اینكه به نظر می رسد این مواد با اهداف خاصی تولید و اغلب روانه مناطق روستایی آذربایجان شرقی می شود، گفت: با توجه به اینكه این مواد یك دوم تا یك سوم ریس های معمولی قیمت دارد و زمان تصفیه ریالی آن طولانی است، برخی بافندگان فرش دستبافت روستایی در دام استفاده از این مواد گرفتار می شوند.

وی با اشاره به اینكه قیمت فرش های تولید شده با این مواد نیز یك سوم فرش های مشابه است، ادامه داد: بستر مسموم ایجاد شده برای بافندگان فرش دستبافت روستایی، به منزله چراغ سبز در باغ بهشتی است كه می توان با هزینه كم مواد مورد نیاز را تامین و پس از بافت فرش، هزینه مواد اولیه را پرداخت كرد.

بشیری افزود: متاسفانه بافت اینگونه فرش ها در برخی از مناطق روستایی شهرستان هایی همچون هریس، سراب، بستان آباد، اهر و به تبع آن در ورزقان شایع شده است.

نایب رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تبریز اظهار كرد: در بررسی های انجام شده از دیگر استان های كشور، گزارشاتی حاكی از تولید اینگونه فرش ها در منطقه خراسان نیز دریافت می شود.

بشیری اضافه كرد: با توجه به اینكه حجم تولید فرش دستبافت در تبریز و آذربایجان شرقی به ویژه در بخش روستایی بیش از دیگر مناطق كشور است، گزارشات دریافتی از این استان بیشتر از دیگر مناطق می باشد.

وی با بیان اینكه تبریز و آذربایجان شرقی به دلیل تولید با كیفیت فرش در جهان شهرت یافته است، تاكید كرد: نباید با سهل انگاری در این زمینه موجب خدشه دار شدن شهرت و اعتبار فرش دستبافت استان و به طبع آن كشور شد.

بشیری با اشاره به اینكه روستاها از شاخص های مهم فرش آذربایجان به شمار می روند، ادامه داد: به نظر می رسد این روند هدفدار است تا در مرحله نخست كیفیت فرش آذربایجان در بخش روستایی كاهش یافته و در مرحله های بعدی این روند به دیگر بخش های تولید شاخص ترین محصول استان تسری یابد.

وی با بیان اینكه متاسفانه برخی تولیدكنندگان، بافندگان و به تبع آن فروشندگان نا آگاه مبادرت به تولید و فروش این فرش ها می كنند، گفت: در برخی موارد نیز ممكن است عده ای به صورت عمد و با هدف تامین منافع خود اقدام به فعالیت در این عرصه مسموم كنند.

بشیری اظهار كرد: ادامه این روند علاوه بر لطمه زدن به شهرت و اعتبار فرش دستبافت روستایی، موجب ضایع شدن حقوق مصرف كنندگان می شود.

نایب رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تبریز گفت: با توجه به اینكه در تولید ریس این فرش ها از ضایعات و روان كننده هایی با بوی نامطبوع استفاده می شود ممكن است استفاده از این فرش ها منجر به بروز آسیب های جسمی و روحی شود كه در این زمینه باید تحقیقات گسترده ای صورت گیرد.

بشیری افزود: در این چارچوب با حمایت سازمان صنعت، معدن و تجارت، همكاری سازمان نظارت و بازرسی و دعوت از اتحادیه ریس فروشان، جلسه ای برگزار و كمیته ای برای مبارزه با پدیده شوم تولید فرش های گازوییلی تشكیل شد.

وی با بیان اینكه اقدامات در این زمینه پیش از شروع سال جدید آغاز شده است، افزود: در سالجاری بازرسی های سرزده توسط نمایندگان سازمان نظارت و بازرسی، تعزیرات حكومتی و همراهی نماینده و مسوول كمیسیون نظارت و بازرسی اتحادیه در شهرستان ها صورت می گیرد.

بشیری ادامه داد: اتحادیه فرش فروشان نیز در چارچوب حمایت از منافع مصرف كنندگان بخشنامه ای مبنی بر ممنوعیت خرید و فروش فرش های گازوییلی به اعضای زیرمجموعه خود ابلاغ و با متخلفان در این زمینه به شدت برخورد می كند.

وی گفت: در هفته های اخیر نیز نامه ای رسمی به سازمان تعزیرات و نظارت و بازرسی برای در اختیار قرار دادن بازرس ویژه به همین منظور ارسال شده تا عرضه و فروش اینگونه فرش های نامرغوب به حداقل ممكن در حوزه استان به ویژه تبریز كاهش یابد.

بشیری با اشاره به برگزاری جلساتی به همین منظور با نمایندگان و مسوولان مركز ملی فرش ایران در تبریز، گفت: در این جلسات مسوولان این مركز را مجاب كردیم با همكاری مسوولان سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان مانع از فعالیت مراكز تهیه و تولید مواد نامرغوب و به اصطلاح گازوییلی در اصفهان و خمینی شهر شوند.

وی با بیان اینكه بر اساس شواهد، تولید فرش های گازوییلی از حدود شش سال قبل در آذربایجان شرقی آغاز شده و این اتحادیه گزارشی در این زمینه تا سال 91 دریافت نكرده بود، گفت: متاسفانه به دلیل نبود اطلاعات در این خصوص و بی توجهی به این حوزه، روند تولید فرش های گازوییلی تاكنون ادامه یافته است.

بشیری اظهار كرد: با توجه به پراكندگی جغرافیایی نمی توان متراژ دقیقی از میزان فرش بافته شده با این مواد تهیه كرد.

نماینده اتحادیه فروشندگان فرش در كمیته فرش آذربایجان شرقی توقف كامل این پروسه را وظیفه ذاتی اتحادیه تولید كنندگان و تعاونی های فرش روستایی عنوان و اضافه كرد: بی تفاوتی و بی انگیزگی اتحادیه ریس فروشان در مواجه با این مشكل از دیگر عوامل ادامه این روند است.

بشیری با نقل قول این جمله فروشندگان فرش های گازوییلی كه اعلام می كنند ‘ باید جلوی تولید این فرش ها گرفته شود تا عرضه آن در بازار قطع شود’، گفت: زمانی كه حجم انبوهی از این فرش ها وارد بازار فروش می شود به طور قطع نمی توان آنگونه كه شایسته است مانع از ادامه این روند شد.

وی با بیان اینكه اتحادیه فرش فروشان اقداماتی خوبی برای مقابله با این روند آغاز كرده است، افزود: در مرحله نخست وضع جرایم برای فروشندگان و ارایه كنندگان فرش های گازوییلی و در مرحله بعد همكاری با مركز ملی فرش برای توقف كامل پروسه تولید مصالح و ریس های نامرغوب در كشور هدف گذاری و اجرا می شود.

نایب رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تبریز اظهار امیدواری كرد: با ادامه برنامه های تدوین شده برای مقابله با تولید و عرضه فرش های گازوییلی، از اواسط سالجاری شاهد قطع كامل این روند باشیم.

بشیری با بیان اینكه در زمان حاضر فرش های گازوییلی در رده فرش های 25 و پایین تر از 25 رج بافته می شود، تاكید كرد: اگر مانع از ادامه این روند نشویم به زودی این فرش ها در رج های بالاتری همچون 40 و 50 نیز بافته خواهد شد كه فاجعه ای برای اعتبار و شهرت جهانی فرش آذربایجان است.

وی اضافه كرد: در این زمینه نباید اجازه داد ورود مصالح نامرغوب بلایی را بر سر فرش دستبافت آذربایجان آورد كه پیش از این كفش های نامرغوب چینی بر سر كفش چرم تبریز آورده است.

بشیری با بیان اینكه فرش آمیخته ای از هنر است، افزود: فرش بافی در آذربایجان شرقی ریشه تاریخی دارد و اگر حمایت درستی از آن شود می تواند در زمینه های مختلفی همچون اشتغالزایی، ایجاد ارزش افزوده بالا و ارز آوری نقش مهمی ایفا كند.

وی با بیان اینكه در شش سال اخیر بعضی تهدیدها و خصومت های شخصی منجر به تعطیل شدن كارخانه ها و كارگاه های بسیار بزرگ فرش دستبافت در استان و تبریز شده است، گفت: این موضوع بزرگترین لطمه را به فرش دستبافت زد چرا كه در بافت خانگی نظارتی كاملی بر نحوه بافت، استفاده از مصالح و نقشه های روز وجود ندارد و نمی توان برای آینده فرش و تامین نیاز روز مشتریان جهانی برنامه ریزی مدونی كرد.

بشیری با بیان اینكه تولید این فرش ها به منزله همه گیر شدن این روند در تمام روستاها نیست، تاكید كرد: این پدیده شوم فقط در بخشی از تولیدات مشاهده می شود كه به راحتی قابل شناسایی است و باید جلوی آن با عزم ملی و استانی گرفته شود.

رییس اتحادیه تولیدكنندگان فرش دستبافت تبریز نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: تولید فرش های گازوییلی فقط در رج های پایین صورت می گیرد، ولی باید در این سطح نیز تولید این فرش ها متوقف شود.

اسماعیل چمنی با اشاره به اینكه این فرش ها به صورت محدود در برخی روستاهای آذربایجان شرقی بافته می شود، تاكید كرد: به دلیل اعتبار جهانی فرش دستبافت ایران به ویژه منطقه آذربایجان، باید در همین مرحله نیز مانع از ادامه این روند و بافت فرش های گازوییلی شد.

وی با بیان اینكه كسانی كه مهارت كافی در بافت فرش داشته باشند به تولید این فرش ها اقدام نمی كنند، افزود: به طور قطع نمی توان ادعا كرد كه تمام فرش های روستایی آذربایجان شرقی در رده فرش های گازوییلی طبقه بندی می شود و بیان این سخن می تواند به اعتبار فرش استان لطمات جبران ناپذیری بزند.

چمنی اظهاركرد: بر اساس آمارها كمتر از 10 درصد فرش های روستایی استان با مواد نامرغوب بافته می شود و دیگر تولیدات فرش روستایی با موادی مرغوب، رنگ های گیاهی و مشخصاتی منحصر به فرد تولید می شود.

وی با بیان اینكه برای جلوگیری از ادامه این روند تشكیلات اتحادیه تولید كنندگان فرش دستبافت با تمام توان آماده همكاری با دیگر نهادهای مرتبط است،گفت: مقابله با ورود و استفاده از مواد نامرغوب نخستین گام برای جلوگیری از بافت اینگونه فرش هاست.

چمنی اضافه كرد: برخورد قانونی با فروشندگان مواد نامرغوب و به اصطلاح گازوییلی نیز باید هم راستا با گام نخست آغاز و تا جمع آوری كامل این مواد ادامه یابد.

وی ادامه داد: متاسفانه در این زمینه خریداران این مواد نیز مقصر هستند چرا كه در مرحله نخست اجباری برای استفاده از این مواد نامرغوب وجود ندارد و با عملكرد خود به فرش دستبافت با قدمت، اعتبار و شهرت جهانی لطمه می زنند.

رییس اتحادیه تولیدكنندگان فرش دستبافت تبریز تاكید كرد: با توجه به اینكه ساز و كارهای قانونی این اتحادیه برای مقابله با این پدیده محدود است، ورود سازمان صنعت، معدن و تجارت و همكاری و تعامل كامل اتحادیه ریس فروشان برای تحقق اهداف تعریف شده ضروری است.

وی با اشاره به اهمیت آموزش و اطلاع رسانی آثار منفی تولید فرش دستبافت گفت: با توجه به اینكه در روستاها امكاناتی همچون روزنامه و اخبار خبرگزاری ها به سهولت در دسترس روستاییان قرار نمی گیرد، باید صدا و سیما نقش پر رنگ تری برای اطلاع رسانی و شفاف سازی در این زمینه ایفا كند.

چمنی اظهار كرد: اگر به بافندگان اطلاع رسانی شود كه در صورت استفاده از مواد گازوییلی، محصول نهایی و فرش آنها به قیمت نازلی به فروش می رسد از مواد با كیفیت استفاده می كنند.

وی با بیان اینكه مرغوبترین فرش های جهان در ایران و به ویژه در آذربایجان شرقی تولید می شود، افزود: تبریز به عنوان پایتخت فرش شناخته می شود و نباید اجازه داد تولید این فرش ها به اعتبار و شهرت آن لطمه بزند.

به عقیده وی هرچند بافت فرش های گازوییلی با رج 40 و بیش از آن قابل تصور نیست، ولی باید با اطلاع رسانی كامل مانع از ادامه تولید این فرش ها حتی در رج های پایین شد.

چمنی تاكید كرد: همانگونه كه اگر در مكانی مواد غذایی فاسد كشف شود، مسوولان مربوطه اقدام به از بین بردن آن می كنند، در این عرصه نیز باید متولیان امر مواد نامرغوب را شناسایی و جمع آوری كنند.

وی ادامه داد: در این زمینه باید با كسانی كه مواد اولیه نامرغوب و به اصطلاح گازوییلی را تولید یا وارد بازار می كنند، برخورد كرد.

چمنی اضافه كرد: با توجه به اهمیت فرش دستبافت در اشتغالزایی، ارزآوری و ارزش افزوده بالا باید عزم ملی برای مقابله با این روند ایجاد شود.

وی یكی از دلایل اصلی استفاده از مواد اولیه نامرغوب در بافت فرش ها را نبود نقدینگی برای تامین مواد مرغوب دانست كه در صورت اعطای وام بلند مدت به قالیبافان دیگر شاهد این روند نخواهیم بود.

چمنی با بیان اینكه نزدیك به 500 هزار نفر از محل تولید فرش دستیافت استان ارتزاق می كنند، افزود: به دلیل اهمیت موضوع فرش در اقتصاد استان و كشور، باید هفته یا روزی به عنوان فرش دستبافت در كشور در نظر گرفته شود.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینكه فرش های به اصطلاح گازوییلی به صورت محدود و اغلب در روستاهای شهرستان هریس تولید شده است، گفت: در این زمینه مسوولان و ناظران این سازمان با تمام توان وارد عرصه شده اند و كنترل و نظارت بر كیفیت مواد اولیه صنعت فرش دستبافت افزایش یافته و با متخلفان این حوزه برخورد قانونی می شود.

محمدجعفر عظمایی با بیان اینكه متاسفانه برخی افراد سودجو با فروش مواد اولیه بی كیفیت زمینه تخریب اصالت قالی را فراهم می كنند، اظهار كرد: برای جلوگیری از این امر در ماه های گذشته اطلاع رسانی از طریق تذكر و ارشاد به فروشندگان توسط سازمان و تشكل های قالی استان انجام شده است.

وی ادامه داد: این موضوع به تمام ادارات و فعالان مرتبط با این هنر – صنعت در شهرستان های آذربایجان شرقی نیز ابلاغ شده است و با متخلفان برخورد قانونی می شود.

عظمایی با بیان اینكه در سال جدید اقدامات نظارتی مشترك با همكاری تشكل های فرش جهت ممانعت از فروش مواد اولیه تقلبی قالی انجام می شود، یادآوری كرد: متخلفان برابر قوانین صنفی و تعزیراتی به مراجع ذیصلاح معرفی خواهند شد.

وی از همكاری موثر تشكل های فرش در این زمینه خبر داد و گفت: اتحادیه فرش فروشان نیز در همین چارچوب و جهت جلوگیری از فروش قالی های نامرغوب و مواد اولیه بی كیفیت مراتب را به فروشندگان قالی اعلام كرده اند.

عظمایی شهرت قالی ایران به ویژه آذربایجان شرقی را حاصل مولفه هایی همچون مواد مرغوب به كار رفته در بافت قالی، رنگرزی مناسب، اصالت بافت، مهارت سنتی و ذاتی بافندگان و تنوع طراحی دانست و تاكید كرد: به همین دلیل حفظ اصالت، هویت فرهنگی، تاریخی و هنری آن مسوولیتی سنگین برای دستگاه های متولی و تشكل های قالی و جامعه فرش به شمار می رود.

با توجه به اینكه دو نشان جغرافیایی قالی های دستبافت آذربایجان شرقی شامل تبریز و هریس در سازمان وایپو (wipo) ثبت جهانی شده است و هر روز شاهد ارتقاء جایگاه فرش دستبافت ایران در بازارهای جهانی هستیم، باید همت كرد كه این پیشینه قوی كه با تلاش قالیبافان در طی قرن های متمادی حاصل شده و امروز مایه اعتبار و شهرت فرش دستیافت ایران به شمار می رود با برخی ندانم كاری ها در جهت تامین منافع شخصی خدشه دار نشود.

جلوگیری از تولید مواد نامرغوب و حمایت از تولید و تامین مواد اولیه مرغوب در كشور، آسان سازی روند دسترسی به مواد مرغوب و ارتقاء توان مالی فعالان این عرصه برای استفاده هرچه بیشتر از مواد با كیفیت تر از جمله نكات ضروری برای ریشه كنی تولید فرش های گازوییلی در كشور است.

شاید امروز تولید اینگونه فرش ها دغدغه ای روستای، شهری یا استانی تصور شود، ولی ریشه های این نهال شوم می تواند به سرعت قوی تر و گسترده تر شده و تمام كشور را دربر گیرد.

به همین دلیل و شاید هزاران دلیل دیگر باید امروز علاوه بر عزم استانی برای توقف تولید اینگونه فرش ها، برنامه ریزی منسجمی برای مقابله با این روند در سطح كشور و در نهایت ارتقاء شاخص های كیفی فرش دستبافت ایران صورت گیرد.

گزارش از : سعید زارع كندجانی